Czy zapis o zakazie konkurencji w umowie-zleceniu jest zgodny z prawem?
• Data: 2025-01-16 • Autor: Adam Nowak
W grudniu zeszłego roku przedłużyłem z pracodawcą umowę-zlecenie. Umowa zawierała klauzulę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Jakiś czas później dowiedziałem się, że jestem jedyną osobą z zespołu, która ma podobny zapis w umowie. Chciałem negocjować z pracodawcą, jednak był on nieugięty. Dodam, że zapis ten znajduje się umowie-zleceniu oraz nie ma tam mowy o odszkodowaniu po ustaniu stosunku pracy. Czy mogę w takim razie uznać zapis o zakazie konkurencji za nieważny? Czy mogę podejmować pracę u konkurencji po ustaniu stosunku pracy oraz poza godzinami pracy? Czy mogę wystąpić na drogę sądową w tej sprawie, skoro jestem jedyną osobą, która ma zakaz konkurencji w umowie? Jakie kroki mogę podjąć, aby unieważnić ten zapis?
.jpg)
Zakaz konkurencji w umowie-zleceniu
Zawarta przez Pana umowa jest umową-zleceniem, a zatem nie dotyczą Pana zasady wynikające z Kodeksu pracy.
Tym samym potencjalnie jest możliwe wprowadzenie do umowy zakazu konkurencji w trakcie trwania umowy (co obejmuje również świadczenie pracy lub usług po godzinach pracy w okresie obowiązywania umowy-zlecenia) oraz po ustaniu umowy przez określony czas, bez odszkodowania. Zakaz konkurencji po ustaniu umowy nie powinien być zbyt długi. W przypadku Pana umowy, jak wynika z par. 6 ust. 2 umowy, jest to okres 12 miesięcy, co z prawnego punktu widzenia w świetle poglądów i orzecznictwa nie jest nadużyciem.
Wskazać jednak należy, że zakaz konkurencji po ustaniu umowy nie powinien być zbyt szeroki, aby nie blokował Pana kariery zawodowej po ustaniu umowy. Z takim zakazem mamy do czynienia w przypadku Pana umowy.
Zawężenie zakazu konkurencji
Jeśli chodzi o wynikający z umowy zakaz konkurencji odnoszący się do okresu obowiązywania umowy, wprowadzone postanowienia, choć uciążliwe, są jednak akceptowalne w świetle prawa. Jednakże z racjonalnego i sprawiedliwościowego punktu widzenia taki zakaz również nie znajduje uzasadnienia – powinien odnosić się do zakazu działalności konkurencyjnej na rzecz wyłącznie klientów czy kontrahentów zleceniodawcy.
W zaistniałej sytuacji proponuję wystąpić do zleceniodawcy o zawężenie zakazu konkurencji w trakcie trwania umowy oraz w okresie 12 miesięcy po jej rozwiązaniu lub wygaśnięciu wyłącznie do klientów i kontrahentów zleceniodawcy (lub o całkowite zwolnienie z zakazu po ustaniu umowy – do Pana decyzji). Może Pan powołać się na abuzywność klauzul w świetle zasad prawa cywilnego oraz nadużycie prawa, przewidziane w art. 5 Kodeksu cywilnego.
Treścią pisma może być także pewnego rodzaju „straszak”, że Pana umowa jest w istocie ukrytą umową o pracę. Pozostawiam do decyzji kwestię powołania się na tę argumentację, gdyż przywołany argument może niewątpliwe pogorszyć Państwa relacje. W takim przypadku mógłby Pan wskazać, że w rzeczywistości łączy Państwa umowa o pracę, a tym samym z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu umowy powinien Pan otrzymywać odszkodowanie.
Jeśli pismo nie odniesie rezultatu, pozostanie Panu wystąpienie do sądu powszechnego z powództwem o ustalenie nieistnienia zakazu konkurencji lub o jego inne ukształtowanie.
Przykłady
Rozszerzony zakaz konkurencji w umowie-zleceniu
Pani Anna podpisała umowę-zlecenie z firmą konsultingową. W trakcie obowiązywania umowy okazało się, że zapis dotyczący zakazu konkurencji obejmował nie tylko współpracę z innymi firmami z tej samej branży, ale również udzielanie prywatnych konsultacji po godzinach pracy. Po zakończeniu współpracy pani Anna miała 12-miesięczny zakaz pracy w swojej specjalizacji, co skutecznie uniemożliwiło jej podjęcie nowego zatrudnienia. Po konsultacji z prawnikiem zdecydowała się wystąpić do zleceniodawcy z propozycją zawężenia zakazu konkurencji do konkretnych klientów firmy, co ostatecznie zostało zaakceptowane.
Próba powołania się na ukrytą umowę o pracę
Pan Tomasz, informatyk, przez dwa lata świadczył usługi na podstawie umowy-zlecenia dla firmy zajmującej się oprogramowaniem. Umowa zawierała zakaz konkurencji zarówno w trakcie jej obowiązywania, jak i przez 12 miesięcy po jej zakończeniu, bez odszkodowania. Kiedy pan Tomasz próbował podjąć współpracę z nowym klientem, otrzymał ostrzeżenie od byłego zleceniodawcy o możliwym naruszeniu zakazu. W odpowiedzi pan Tomasz wskazał, że charakter jego pracy faktycznie odpowiadał umowie o pracę i w związku z tym zakaz konkurencji powinien być połączony z odszkodowaniem. Po negocjacjach udało się uzyskać całkowite zwolnienie z zakazu po ustaniu umowy.
Abuzywność klauzul w umowie-zleceniu
Pani Katarzyna prowadziła działalność szkoleniową na zlecenie dużego ośrodka edukacyjnego. Zgodnie z umową-zleceniem miała zakaz prowadzenia szkoleń dla innych podmiotów, nawet jeśli nie były one bezpośrednią konkurencją jej zleceniodawcy. Po kilku miesiącach od zakończenia umowy postanowiła zwrócić się do byłego zleceniodawcy z prośbą o zawężenie zakazu konkurencji do klientów, z którymi współpracowała podczas obowiązywania umowy. Argumentowała, że tak szeroki zakaz narusza zasady sprawiedliwości i ogranicza jej możliwość rozwoju zawodowego. Po długich rozmowach zleceniodawca zgodził się na zmiany w umowie.
Podsumowanie
Artykuł omawia kwestie dotyczące zakazu konkurencji w umowach-zleceniach. Zakaz ten może obowiązywać zarówno podczas trwania umowy, jak i po jej zakończeniu, jednak nie powinien być nadmiernie szeroki ani ograniczać możliwości zawodowych zleceniobiorcy. Autor sugeruje negocjowanie zawężenia zakazu konkurencji do określonych klientów zleceniodawcy lub jego całkowite zniesienie. W przypadku sporu można rozważyć skierowanie sprawy do sądu.
Oferta porad prawnych
Masz wątpliwości dotyczące zakazu konkurencji w swojej umowie? Skorzystaj z naszych porad prawnych online! Pomożemy Ci zrozumieć przepisy i wskażemy możliwe rozwiązania Twojej sprawy. Szybko, wygodnie i profesjonalnie – skontaktuj się z nami już dziś!
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
.jpg "Jak prawidłowo wypowiedzieć umowę najmu z automatycznym przedłużeniem?")
.jpg "Umowa najmu lokalu mieszkalnego oraz różnice w wynajmie firmie i osobie prywatnej")